Modliszka zwyczajna - imago (Mantis religiosa)

Piękny mamy ostatni miesiąc lata. Dojrzewają winogorna, dojrzewają jabłka i gruszki. A w moim ogródku dojrzewają również modliszki zwyczajne (Mantis religiosa). Minął niecały miesiąc od sfotografowania dużych już larw, odbyła się wylinka i tak oto prezentują się dwie samice w fazie gotowości do rozrodu.

Photo: @bowess CC BY-SA 4.0

Garść informacji o cechach gatunku, występowaniu i zwyczajach zawierał mój poprzedni wpis, w którym modelką była larwa modliszki zwyczajnej. Dziś nieco więcej na temat dymorfizmu płciowego modliszek.


Photo: @bowess CC BY-SA 4.0

Dymorfizm płciowy – czyli kto jest kim w świecie modliszek?

Rozpoznanie płci dorosłej modliszki jest łatwiejsze niż mogłoby się wydawać. Płeć można odróżnić, zwracając uwagę na kilka kluczowych cech.
Najważniejsza różnica to rozmiary ciała. Samice są znacznie większe i masywniejsze od samców. Dorosła samica może mierzyć nawet do 8 cm, podczas gdy samiec jest wyraźnie mniejszy i smuklejszy. Zatem jeżeli będziemy obserować parę modliszek, rozróżnienie nie będzie trudne. Jednak co w sytuacji, gdy napotkamy jedną modliszkę i nie będzie możliwości porónania osobników?

Z pomocą może przyjść cecha, która związana jest z płcią żeńską u wielu owadów i pajęczaków, u których występuje dymorfizm płciowy. Otóż również u modliszek samice mają szerszy i bardziej krępy odwłok, który musi pomieścić jaja. Samce są z kolei bardzo smukłe, o bardziej wydłużonym ciele, a odwłok jest po prostu "patykowaty". Cecha ta jest lepsza do identyfikacji płci pojedynczego owada, ale początkujący obserwator może jeszcze nie mieć pewności.


Photo: @bowess CC BY-SA 4.0

Kolejna cecha lekko różnicująca płeć u modliszek to częstość wykorzystania skrzydeł. Skrzydła samca są dłuższe i w pełni rozwinięte, co pozwala mu na sprawny lot. Samica ma krótsze skrzydła, które czasem nie zakrywają całego odwłoka. Z powodu dużej masy samica lata bardzo niechętnie i nieefektywnie.

Cecha, dzięki której nawet początkujący obserwator przyrody określi płeć modliszki to czułki. U samców czułki są dłuższe i cieńsze. U samic są krótsze i grubsze. Aby określić, czy czułki są "dłuższe" czy "krótsze" nie będzie jedak potrzebny osobnik płci przeciwnej do porównania. Wystarczy przyrównać długość czułków do długości głowy osobnika. Czułki u samic maja 2-2,5 długości głowy. Czułki samca mają 4 około długości głowy. To naprawdę duża i wyrazista cecha odróżniająca.


Photo: @bowess CC BY-SA 4.0

Rozmnażanie i cykl życia – od zalotów do zimowania

Okres godowy modliszek rozpoczyna się zazwyczaj w sierpniu i trwa do wczesnej jesieni.
Zaloty i kopulacja to kluczowa faza. To samiec szuka samicy. Wykorzystuje swój sprawny lot i doskonały węch – tak jak wiele owadów w poszukiwaniach wykorzystywane są feromony. Kopulacja może trwać nawet kilka godzin. Po jej zakończeniu bywa, że dochodzi do dość mocno kojarzonego z modliszkami kanibalizmu seksualnego, ale jak już pisałam, nie zawsze ma to miejsce. Często samcowi udaje się zachować głowę (i życie).

Po zapłodnieniu samica zaczyna szukać odpowiedniego miejsca do złożenia jaj. Wybiera gałązki, łodygi lub inne stabilne podłoża i tworzy tzw. ootekę. Jest to piankowa, twardniejąca osłonka, która chroni jaja przed drapieżnikami i zimnem. Taki kokon. Ooteka jest przyklejana do podłoża i wygląda jak kawałek styropianu lub wyschniętej pianki. To w niej jaja przeczekują całą zimę.
Dorosłe modliszki nie przeżywają zimy. Giną wraz z pierwszymi przymrozkami. Przeżywają jedynie jaja, bezpiecznie ukryte w ootece. Nawet na południu Europy oraz w hodowlach, gdzie nie pojawia się problem niskich temperatur życie modliszek trwa do 12 miesięcy.

Wiosną, zazwyczaj w maju lub czerwcu, z jaj w ootece wylęga się od 100 do 200 maleńkich, już w pełni ukształtowanych modliszek. Będą one rosły, liniejąc kilkukrotnie, aż późnym latem osiągną dorosłą postać.


Photo: @bowess CC BY-SA 4.0

Ochrona gatunkowa

Modliszka zwyczajna (Mantis religiosa) choć jej liczebność w Polsce rośnie, jest objęta ścisłą ochroną gatunkową na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r.
Oznacza to, że nie można jej łapać, przenosić czy w inny sposób wypłaszać z siedliska. Jej obecność w ogrodzie to powód do radości, bo jest to owad w pełni pożyteczny, który pomoże w naturalnej walce ze szkodnikami. Należy po prostu cieszyć się tym widokiem i traktować jak cennego, chronionego gościa.

Zdjęcia udostępniam na licencji Creative Commons - uznanie autorstwa, na tych samych warunkach.

Modliszka zwyczajna (Mantis religiosa) Twardogóra, Dolny Śląsk, Polska, 10 września 2025
European mantis (Mantis religiosa), die Europäische Gottesanbeterin, Twardogóra, Lower Silesia, Poland, taken 10th September 2025
Camera: Lumix DMC-FZ1000