Chełstów - spacer historyczny

Chełstów to wieś w gminie Twardogóra, w województwie dolnośląskim. Położony jest na wyniesieniu Wzgórz Twardogórskich, które wznoszą się o ponad 160 metrów ponad tereny położonej na północ od wzgórz doliny. Rozciąga się stąd wspaniały widok na to rozległe obniżenie, w którym leżą Twadogóra, Goszcz, Krośnice, liczne mniejsze wioski i spora część Stawów Milickich.

IMG_6656.JPG

Chełstów po raz pierwszy wzmiankowany był w Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 za czasów biskupa Henryka z Wierzbna. Nazwa miejscowości występuje tam w zlatynizowanej formie Chelstow. Pod niemiecką nazwą Groß Schönwald jest wymieniony w dokumencie z 1376 roku, gdzie wskazany jest jako parafia.

Kosciol_filialny_sw_Idziego_Chelstow_51956.jpgChelstow_7283444.jpg

Jako majątek ziemski Chełstów w Środę Popielcową 1417 roku został nadany przez Konrada księcia oleśnickiego Niclasowi Kosligowi, a po śmierci Niclasa przeszedł na własność jego brata i jego spadkobierców wraz z prawem polowania w tutejszych lasach. Od 1499 roku właścicielem Chełstowa był Friedrich von Borschnitz. Zapisał się w kronikach tym, że w 1524 roku rozkazał pochować żywcem Ottilię Fettel, która rzekomo podała jego żonie truciznę. Tym sposobem do historii przeszedł jako okrutnik, a z samym Chełstowem związane są legendy o czarownicach. W 1551 r. synowie Borschnitza podzielili między siebie majątek, a ostatni potomek rodu zmarł w 1663 roku. Brak porozumienia między braćmi i wspólnego konceptu zarządzania dobrami sprawił, że majątek podupadł i był zaniedbany. W kolejnych latach często zmieniał właścicieli – byli to kolejno Anna Zofia, owdowiała księżna Württemberg-Oels (od 1693), Karl Wilhelm Christian Freiherr von Crauss (od 1744, kupił majątek za 30 000 talarów), hrabiowie Sandretzky i Sandraschütz (od 1794). W 1817 r. Heinrich Joachim Christoph Graf Reichenbach-Goschütz zakupił majątek za 90 500 talarów. Majątek pozostawał w rękach tego rodu do 1945 roku.

IMG_6669.JPGIMG_6652.JPG

Najciekawszym zabytkiem Chełstowa jest kościół filialny pw. św. Idziego Opata. Pierwszemu kościołowi zbudowanemu na tym miejscu prawdopodobnie przed 1376 rokiem patronowali święci apostołowie Piotr i Paweł. W okresie reformacji kościół ten stał się protestancki (1560-1653), jednak zwrócony został katolikom kilka lat po wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). W 1666 roku kościół był wizytowany. W protokole z wizytacji opisano go następująco: „drewniany z dachem całkiem potarganym, strop bliski rujnacji (…), wieża drewniana, niedawno w znacznej mierze odnowiona (…), zakrystia ciemna i licha…”. Zapewne krótko potem podjęto decyzję o przebudowie. Kościół w obecnym kształcie wzniesiono około 1695 roku. Również w tym czasie (koniec XVII wieku) kościół w dokumentach ma już nowe wezwanie – świętego Idziego (Sanctus Aegidius).

IMG_6646.JPGIMG_6668.JPGIMG_6649.JPG
Idzi.jpgidzi2.jpg

W 1883 roku nastąpiły zmiany kształtu lokalnych parafii. W związku z rozwojem Twardogóry, w której przybywało katolików, i w której wzniesiono w 1869 kościół Wniebowstąpienia Pańskiego, to tutaj utworzono nową parafię, a kościół w Chełstowie stał się kościołem filialnym. Parafia liczyła wówczas 1250 wiernych, z czego 900 mieszkało w miasteczku.
W 1922 roku kościół w Chełstowie zyskał ceglaną podmurówkę i w takim kształcie trwa do dziś. Jest to świątynia drewniana o konstrukcji zrębowej, jednonawowa (do nawy przylega kaplica MB Częstochowskiej), z prezbiterium trójbocznie zamkniętym. Do prezbiterium przylega zakrystia z lożą kolatorską na piętrze. Od strony zachodniej znajduje się kwadratowa wieża o konstrukcji ryglowej. Dachy są kryte gontem, ściany z zewnątrz oszalowane pionowo. Wewnątrz kościoła znajduje się barokowy ołtarz główny (ok. 1700 roku) z gotycką rzeźbą patrona - świętego Idziego. Na konsolach w prezbiterium znajdują się jeszcze dwie gotyckie (ok. 1400 roku) rzeźby świętej Jadwigi i świętego Wojciecha. Pozostałe barokowe wyposażenie zostało przeniesione z kościoła ewangelickiego w Twardogórze. Jest to drewniana chrzcielnica barokowo-ludowa z glinianą misą chrzcielną z datą „1697” i również barokowy krucyfiks. W kościele znajduje się także marmurowe epitafium Christiana von Craussen (zm. 1757) – jednego z właścicieli Chełstowa. Polichromia autorstwa Oskara Krugera pochodzi z 1922 roku. Kościół był remontowany w latach 1956-57 i w roku 1975.

IMG_6643.JPGIMG_6655.JPGIMG_6670.JPG

Kościół otacza park ze stawem i starym drzewostanem. Przy kościele znajduje się kapliczka świętego Krzysztofa, dlatego tradycyjnie co roku odbywa się tutaj święcenie pojazdów.

IMG_6660.JPGIMG_6658.JPG

W Chełstowie warto zobaczyć również Centrum Inicjatyw Wiejskich, które ma siedzibę w dawnym budynku szkoły podstawowej (szkołę zlikwidowano w 2008 roku ze względów demograficznych, od tego czasu uczniowie są dowożeni do szkoły w Twardogórze). Teren wokół CIW jest ładnie zagospodarowany - znajduje się tu duży plac zabaw dla dzieci i siłownia plenerowa. Warto powędrować również na jeden z okolicznych punktów widokowych i zobaczyć panoramy rozciągające się ze wzgórz. Pożegnanie z Chełstowem jest równie malownicze - zjazdowi drogą w kierunku Twardogóry towarzyszy fantastyczny widok na dolinę.

IMG_6661.JPGIMG_6663.JPG