Ważki to rząd owadów, który ze względu na wyraziste i charakterystyczne cechy morfologiczne jest dobrze rozpoznawalny. Zazwyczaj podczas spaceru każdy rodzic potrafi powiedzieć dziecku, że właśnie widzą ważkę. :) Gorzej jest natomiast ze znajomością gatunków, a warto pamiętać, że choć dla dorosłego przyswojenie kilkudziesięciu nazw nowych gatunków to spore wyzwanie, to dziecko bez trudu i w sposób całkowicie naturalny uczy się rozpoznawać i nazywać wszystkie istoty i obiekty jakie tylko będziemy potrafili mu przedstawić z nazwy, więc warto nieco poćwiczyć pamięć i posłużyć się kilkoma nowymi nazwami.

Trochę o samych ważkach. Ich systematyka to zagadnienie wciąż podlegające naukowym rewizjom. Większość współczesnych ważek dość łatwo podzielić na podstawie cech budowy na dwa podrzędy: ważki różnoskrzydłe i ważki równoskrzydłe, ale dalszych badań wymaga ustalenie pokrewieństw i rodowodu czterech gatunków uznawanych za formy pośrednie. Do tego dochodzi kilka intrygujących taksonów wymarłych ważek.
Współczesne ważki równoskrzydłe mają obie pary skrzydeł podobne i zwężające się przy tułowiu - wizualnie są to te o szczuplutkim i długim odwłoku. U różnoskrzydłych pierwsza para skrzydeł jest szersza u nasady, a druga zwęża się jak u równoskrzydłych - na pierwszy rzut oka te ważki są grubsze, masywniejsze.

Ważki są stare jak świat. ;) Pojawiły się już pod koniec paleozoiku (w permie), w mezozoiku były już dobrze rozwiniętym taksonem - w karbońskich lasach latały największe odkryte dotychczas gatunki praważek - miały rozpiętość skrzydeł sięgającą 75 cm (jedno skrzydło jak szerokość laptopa lub nieco dłuższe) i były największymi latającymi owadami. Swoją drogą ciekawe, jak głośny był ich lot, skoro współczesne ważki słychać całkiem wyraźnie.

Ważki to drapieżcy posługujący się wzrokiem i to ten zmysł jest u nich najdoskonalszy. Wypukłe oczy ważek złożone z 30-40 tys. ommatidiów pozwalają im widzieć sferycznie - pole widzenia jest pełne. Duże ważki, np. husarz potrafią schwytać nawet małe rybki. Ważki machają skrzydłami przemiennie (przód na zmianę z tyłem) i zależnie od taksonu w jednej lub wielu płaszczyznach - pozwala to albo na lot bardzo szybki i silny, albo na dużą zwrotność. Ważki składają jaja do wody lub na podwodne rośliny. Larwy są dość podobne do imago (nie występuje stadium poczwarki) - żyją i polują w wodzie. Ważki żyją od pół roku do 7 lat, z czego większość jako larwy. Jako imago żyją około 2 miesięcy.

Proponuję teraz zapamiętanie kilku nazw rodzajowych lub gatunkowych pospolitych, a jednocześnie wyraźnie różniących się od siebie ważek.
Często napotkać można ważki grube, o pięknym jasnobłękitno-zielonkawym ubarwieniu. To husarz władca (Anax imperator) - należy do różnoskrzydłych. Gwarantuję, że husarza zapamięta każdy. :)

Fot. Alandmanson CC BY-SA 4.0

Kolejna pospolita ważka z niebieskimi akcentami w ubarwieniu, dla odróżnienia szczuplutka i równoskrzydła to łątka dzieweczka (w ogóle niebieskie paskowania są charakterystyczne dla łątek - jest ich 7 gatunków). Często można zaobserwować charakterystyczne sczepienie samców i samic podczas zapłodnienia i składania jaj.

Fot. Böhringer CC-BY-SA-2.5

Jako trzecią do zapamiętania proponuję żagnicę wielką z różnoskrzydłych - tę często spotkać można w lasach.

Fot. Tony Hisgett CC BY 2.0

Jeżeli coś nam się zaczerwieni to będzie to szablak (w Polsce żyje 8 gatunków) - również z różnoskrzydłych.

Fot. Jörg Hempel CC BY-SA 3.0 de

Przedostatnia propozycja to gadziogłówka (różnoskrzydłe) z bardzo wyrazistym czarno-żółtym wzorkowaniem.

Fot. Christian Fischer CC BY-SA 3.0

Ostatnia - znana wielu osobom z nazwy świtezianka z równoskrzydłych (są 2 gatunki - dziewica i błyszcząca) - piękne ciałko seledynowy metalik i skrzydła z ganatowometalicznym przyciemnieniem - u łątki dziewicy całe, u łątki błyszczącej w kształcie sporych plam. Poniżej dziewica.

Fot. Anthere CC BY-SA 3.0

Życzę ciekawych obserwacji!

• polish
• tematygodnia
• przyroda