Ewangelicki kościół pałacowy w Goszczu

Rodzina Borschnitzów posiadała w Goszczu kaplicę grobową, która została zbudowana w 1594 roku, a w której na nabożeństwach spotykali się goszczańscy ewangelicy. Kolejni właściciele majątku, katolicki ród von Dohna odebrał ewangelikom kaplicę - wówczas przez krótki czas (1633-1637) wierni spotykali się w goszczańskim kościele katolickim. Po objęciu dóbr przez ewangelików Reichenbachów nabożeństwa odbywały się w jednej z sal pałacowych, a już w 1741 roku Fryderyk II wydał zgodę na budowę nowego kościoła. Działo się to w rok po przejęciu ziem śląskich przez króla pruskiego.

Świątynia należy zatem do najstarszych nowo budowanych w obecnych granicach Polski kościołów ewangelickich. Kamień węgielny pod budowę według projektu Jana Boumana (wówczas zapisywano jego nazwisko jako Johann Boumann) położono w 1743 roku, a sześć lat później, w 1749 roku, kościół został ukończony.

Jan Bouman był holenderskim architektem pracującym w Prusach. Przybył tam, aby na zlecenie króla Fryderyka II zbudować dzielnicę holenderską w Poczdamie. Poczdamski etap kariery budowniczego był bardzo owocny - król mianował go kasztelanem pałacu miejskiego i przekazał kierownictwo budowy pałacu Sanssouci.
Najbardziej znane obiekty zaprojektowane przez Boumana to gmach główny Uniwersytetu Humboldtów, pałac Schönhausen, katedra św. Jadwigi w Berlinie oraz Stary Ratusz w Poczdamie.

Bouman zaprojektował goszczański kościół w stylu późnobarokowym, z elementami rokokowymi. Kościół wybudowano na planie krzyża greckiego, pokryto dachem mansardowym, z wejściem głównym pod wieżą ulokowaną od strony północno-zachodniej. Wewnątrz powstała jedna nawa z obejściem, z emporami otaczającymi cały kościół. W ramieniu południowo-zachodnim znajdowała się zakrystia, a w północno-wschodnim ołtarz oraz ukryte za profilowaną stolarką jednobiegowe schody na galerię. Podobne schody znajdowały się w ramieniu południowo-zachodnim, pod ich biegiem stanęły później sarkofagi Heinricha Leopolda, jego drugiej żony oraz dwójki dzieci. Na galerii w ramieniu tym znajdowały się organy. Z wyposażenia kościoła zachowała się drewniana kazalnica umieszczona na filarze obejścia, na prawo od ołtarza.
Kościół ewangelicki krótko przed wojną przeszedł remont. Z zachowanych fotografii wynika, że zmieniono wówczas kolorystykę elewacji.

Kościół ewangelicki chętnie umieszczano na pocztówkach z Goszcza. Niestety większość fotografii zachowała się jako miniaturki na kartach kilkupolowych.
Kolaż przedstawia pola pocztówek wydanych pomiędzy rokiem 1905 (najmniejsza fotografia z podpisem Kirche) a 1942 (największa fotografia, kościół z jasną elewacją).

DŚ