Twardogóra na dawnej rycinie

Przed wynalezieniem fotografii również utrwalano wygląd miast i ich najważniejszych budowli. Powstawały rysunki, drzeworyty, akwaforty i miedzioryty. Z XVIII i XIX wieku zachowało się kilka sztychów przedstawiających Twardogórę (wówczas Festenberg).

Friedrich Gottlob Endler (1763-1822) był miedziorytnikiem specjalizującym się w romantycznych śląskich widokach. Jego kariera zawodowa nie przebiegała jednak łatwo. Ojciec ogrodnik nie był w stanie sfinansować nauki syna w akademii sztuk pięknych, dlatego Friedrich pobierał tylko lekcje u nauczycieli prywatnych i w zasadzie był samoukiem. Z samego miedziorytnictwa nie był w stanie się utrzymać, więc pracował jako nadzorca budów u słynnego architekta i mistrza budowlanego Carla Gotthard Langhansa (budowniczego m.in. Bramy Brandenburskiej w Berlinie i pałacu Hatzfeldów we Wrocławiu). W pracy tej bezskutecznie starał się o wyższe wynagrodzenie, dlatego ostatecznie zrezygnował z niej i został niezależnym sprawozdawcą komisji opiniodawczej. Zmarł zubożały – w ostatnich latach życia był schorowany (być może była to choroba Parkinsona) i nie mógł rysować ani zajmować się rytownictwem.

Z 1806 roku pochodzi miedzioryt przedstawiający twardogórski pałac, kościół św. Trójcy i Matki Boskiej oraz część zabudowy miasteczka. Szkic przygotował ze wzgórza zwanego Judenberg, na którym znajdował się cmentarz żydowski. Dziś przez wzniesienie przebiega ulica Sosnowa, jednak widok przesłaniają drzewa.

Inny twardogórski miedzioryt Endlera, przedstawiający wyjątkowo okazałą gruszę w ogrodzie Friedricha, zamieściło również w 1806 roku czasopismo "Der Breslauische Erzähler".

Kolejnym artystą, który odwiedził Twardogórę był Carl Friedrich Stuckart. Jego matryce służyły przygotowywaniu zarówno czarno-białych jak i kolorowych sztychów.
Panorama Twardogóry (akwaforta) po raz pierwszy została wydrukowana w książce Carla Friedricha Stuckarta i Friedricha Emanuela Fischera Zeitgeschichte der Städte Schlesiens mit Abbildungen (Współczesna historia miast Śląska z ilustracjami) wydanej w Świdnicy w 1819 roku. Pochodzący właśnie ze Świdnicy i aktywny w latach 1804-1827 Stuckart przygotował do tego dzieła 69 sztychów (głównie akwafot) przedstawiających widoki miejscowości Śląska.

Panorama miasta najprawdopodobniej została naszkicowana ze wziesienia pomiędzy dzisiejszymi ulicami Leśną i Trzebnicką – widać pałac, oba kościoły, domy miasteczka, a przy lewej krawędzi ryciny prawdopodobnie Judenberg z ogrodzonym cmentarzem żydowskim.

O najpracowitszym śląskim rysowniku opowiada wpis "Twardogóra przed wiekami - F. B. Wernher", w którym zobaczyć można rysunki wykonane podczas pobytu artysty w Twardogórze oraz miedzioryt – panoramę miasta opublikowaną w dziele Scenographia Urbium Silesiae.

Wydawcy, dla których pracował Friedrich Bernhard Wernher (Werner) wykorzystali przygotowane matryce również do innych publikacji.
Rycina sławiąca pokorę (miedzioryt) ozdobiła wydawnictwo Zittausches monatliches Tagebuch (datowany na lata 1770-1780). Panorama Twardogóry w górnej części zdecydowanie jest kopią pracy Wernhera. Autor scenek poniżej jest nieznany.
Pośrodku umieszczono tekst ze Starego Testamentu – księga Mądrości Syracha, rozdz. III wers 20, który w przekładzie Biblii Tysiąclecia brzmi nieco inaczej (Wielka jest bowiem potęga Pana
i przez pokornych bywa chwalony.
). Herb von Rochaw nie ma bezpośredniego związku z historią miasta (lub nie został taki związek odkryty). Czterowiersz umieszczony u dołu ryciny mówi o tym, że pięknie jest poddać się poniżeniu – taki człowiek będzie kochany przez Boga i ludzi. Natomiast człowiek pyszny zostanie wyśmiany i bez względu na stan, do którego należy, poważany nie będzie.

Około roku 1750 berliński wydawca Johann David Schleuen wydał mapę Księstwa Oleśnickiego zatytułowaną Das Fürstenthum Oels (im Ober Amt Bresslau) nebst denen freyen Standes-Herrschafften Trachenberg, Militsch und Wartenberg. Mapę ozdobiły panoramy miast – u góry arkusza Oleśnicy, u dołu Dobroszyc i Twardogóry.
Na panoramie Twardogóry podpisane zostały: oba istniejące wówczas kościoły, apteka, szkoła, budynek urzędu (Amt Haus), pałac i droga do Goszcza.