Index librorum prohibitorum

Cenzura w dziejach kościoła katolickiego ma długie tradycje, jednak jej flagowym "osiągnięciem" jest Indeks ksiąg zakazanych - Index librorum prohibitorum.

Przed pierwszym oficjalnym wydaniem Indeksu istniały spisy ksiąg, za których rozpowszechnianie groziły wyroki inkwizytorów. Publikowano również indeksy ksiąg polecanych - "czystych i najwybitniejszych". Pierwszy Indeks ksiąg zakazanych został wydany w 1559 roku, za czasów pontyfikatu Pawła IV. Łącznie indeks posiadał 16 edycji. Ostatni przygotowany został w 1940 roku, a jego ostatnia publikacja nastąpiła w 1948. Indeks ten zawierał 4126 tytułów dzieł i obowiązywał do 14 VI 1966. Obecnie według stanowiska Kościoła Indeks nadal posiada wartość moralną jako ostrzeżenie przed treściami szkodliwymi dla wiary i dobrych obyczajów. przestrzeganie indeksu jest kwestią sumienia wiernych.


Index Librorum Prohibitorum SSmi D.N. Benedicti XIV. Pontificis Maximi Jussu Recognitus, atque editus., Rzym, 1758

Na indeksie znaleźli się m. in. Luter, Zola, Defoe, Stendhal, Casanova, Galileusz, Kepler, ale również Mickiewicz, Frycz Modrzewski, Rej, Kopernik i Biernat z Lublina.
Index Librorum Expurgatorum, Illustrissimi Ac. Reverendis. D. D. Gasparis Quiroga, Cardinalis Et Archiep. Toletani Hispan. Generalis Inquisitoris Iussu: De Consilio Supremi Senatus S. Generalis Inquisit., Madryt, 1534.Index Librorum cum regulis confectis per Patres a Tridento Synodo delectos, auctoritate Sanctis. D.N. Pij. IIII, Pont. Max. comprobatus., Wenecja, 1564, tak zwany Indeks trydencki wydany za pontyfikatu Piusa IV.
Novus Index librorum prohibitorum: iuxta Decretum Sacre Congregationis Illustrss. S.R.E. Cardinalium a S.D.N Urbano Papa VIII. Rzym, 1647Index Librorum Prohibitorum usque ad totum mensem martii MDCCVVII. Regnante Clemente XI. P.O.M. Ex Typographia Rev. Cam. Apost. 1717. Cum privilegio., Rzym, 1717.
Index Librorum Prohibitorum SSmi D.N. Benedicti XIV. Pontificis Maximi Jussu Recognitus, atque editus., Rzym, 1784.Index librorum prohibitorum SS.MI D. N. PP. XII iussu editus anno MCMLVIII. Watykan, 1948 - ostatni opublikowany indeks ksiąg zakazanych, za pontyfikatu papieża Piusa XII.

Obecnie obowiązują przepisy dekretu Kongregacji Doktryny Wiary z III 1975 De Ecclesiae pastorum vigilantia circa libros. Ustanawiają one ogólny nadzór papieża nad sprawami cenzury poprzez Kongregację Doktryny Wiary, która w poszczególnych diecezjach reprezentowana jest przez biskupów i podległych im cenzorów. W przypadku publikacji zagrażającej wystąpieniem szczególnego zagrożenia dla wiery i obyczajów to właśnie biskupi powinni podjąć środki zaradcze o charakterze informacyjnym - jest to zazwyczaj negatywna rekomendacji. Przykładem znanej książki, wobec której Episkopat zająk krytyczne stanowisko jest Kod Leonarda da Vinci Dana Browna.
W wyjątkowych przypadkach Kongregacja Nauki Wiary wydaje publiczne orzeczenie, że dana publikacja jest niezgodna z nauką Kościoła.